Ratownictwo Chemiczne

Charakterystyka ciekłych TSP

W porównaniu z gazami, odległoci międzyczšsteczkowe w cieczach sš mniejsze, a siły wzajemnego oddziaływania większe, dlatego ciecze sš substancjami które majš okrelonš objętoć ale nie majš okrelonego kształtu, przyjmujš zatem kształt naczynia. W przypadku jego uszkodzenia np. w czasie awarii chemicznej pod wpływem siły ciężkoci rozlewajš się tworzšc toksycznš plamę w rejonie awarii. Plama ta będšc przedmiotem oddziaływań ratowniczych, stwarza wiele rodzajów zagrożeń wród których najważniejsze wynika z procesu parowania czyli przechodzenia cieczy do fazy gazowej. Jest to zjawisko zachodzšce w każdej temperaturze i odbywa się na powierzchni cieczy po dostarczeniu pobraniu ciepła z otoczenia. Dlatego schłodzenie, oraz pokrycie toksycznej plamy cienkš i szczelnš powłokš może znacznie ograniczyć szkodliwe oddziaływanie toksycznej cieczy. Pozostałe właciwoci fizyczne cieczy wyznaczajš dalsze sposoby prowadzenia akcji ratowniczej w przypadku rozlewu. Do nich należy zaliczyć głównie napięcie powierzchniowe i lepkoć, które umożliwiajš stosowanie w stosunku do cieczy dwóch głównych metod ich usuwania z rejonu awarii poprzez zbieranie mechaniczne i sorbentowe. Wród cieczy można umiejscowić najbardziej licznš grupę niebezpiecznych substancji które mogš spowodować zagrożenia powszechne szczególnie na powierzchni wód ródlšdowych, ale również w wyniku rozlewów gruntowych.

Właciwoci chemiczne analizowanych ciekłych TSP, oraz ich zastosowanie i otrzymywanie przedstawiono w tabeli:

NAZWA	WŁACIWOCI	OTRZYMYWANIE	ZASTOSOWANIE
ACETON CH3-CO-CH3	bezb. ciecz o silnym zapachu, łatwo palna, miesza się w każdym stosunku z wodš, alkoholem i eterem, t.t.-94,9° , t.w. 56,2° , rozpuszcza tłuszcze, wiele żywic naturalnych i syntetycznych, szelak, acetylocelulozę, nitrocelulozę itp.; z jodem i wodorotlenkiem sodowym tworzy jodoform	otrzymywany przez suchš destylację octanu wapniowego, z alkoholu izopropylowego przez utlenianie, z kwasu octowego metodš dehydratacji, przez syntezę z acetylenu i pary wodnej,	stosowany jako doskonały rozpuszczalnik i rodek ekstrahujšcy, w przemyle farb i lakierów, do produkcji , acetylocelulozy i nitrocelulozy, celuloidu, do wyrobu szkła organicznego, indyga i in. syntez
ALKOCHOL BUTYLOWY C4H9OH	grupa izomerycznych alkoholi pochodnych butanu; najpopularniejszy I-rzędowy alkohol izobutylowy t.w. 108° , słabo rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu i eterze	otrzymywany z gazu wodnego
BENZEN C6H6	ruchliwa ciecz bezb o charakterystycznym zapachut.t.5,5° , t.w. 80,15° , w odzie prawie nie rozpuszczalna , rozpuszczalna w alkoholu, eterze, acetonie; pary działajš trujšco, jest łatwopalny	otrzymywany przez destylację smoły węglowej i wymywanie gazu koksowniczego, lub z węglowodorów alifatycznych pochodzšcych z ropy naftowej w procesie reformingu	stosowany jako składnik mieszanek pędnych, rozpuszczalnik substancji organicznych, oraz wytwarzania wielu pochodnych np. aniliny, nitrobenzenu, fenolu, in.
CHLOROBENZEN C6H5Cl	bezb.ciecz o t.w. 132° ,nierozp. w wodzie, rozp. w alkoholu ; w obecnoci NaOH i katalizatora pod cinieniem 200-300 at hydrolizuje tworzšc fenol	chlorowanie benzenu w obecnoci katalizatora i oddestylowanie	stosowany do produkcji fenolu,nitrofenolu,barwników
KSYLEN C6H4(CH3)2	bezb.ciecz palna trudno rozpuszczalna w wodzie, rozp. w alkoholu i eterze, dobry rozpuszczalnik kauczuku żywic i tłuszczów; występuje w postaci trzech izomerów: orto t.t. -25,3° , meta t.t.-53,3° , para t.t. 13,2°	otrzymywany z lekkich frakcji smoły węglowej, skšd oddestylowuje się mieszaninę wszystkich trzech izomerów t.w. 138°	stosowany jako rozpuszczalnik farb i lakierów izomery: o-k do syntezy bezwodnika ftalowego; m.-k do otrzym.tworzyw i barwników syntetycz.; p.-k do syntezy kwasu tera ftalowego
TOLUEN C6H5CH3	bezb.ciecz palna, silnie załamujšca wiatło t.t.-95° , t.w.110,8° , nierozp.w wodzie, rozp.w alkoholu, eterze, dwusiarczku węgla	otrzym. przez frakcyjnš destylację smoły węglowej i reforming odpowiednich frakcji benzyny	stosowany do produkcji aldehydu benzoesowego, kwasu benzoesoego, toluidyny, sacharyny, kortizonu, kodeiny, wielu barwników i materiałów wybuchowych, oraz jako rozpuszczalnik farb i lakierów
ANILINA C6H5NH2	oleista ciecz t.w.184° ; czysta jest bezbarwna, na powietrzu brunatnieje; działa trujšco niszczšc czerwone ciałka krwi; trudno rozp.w wodzie; z kwasami tworzy sole rozpuszczalne w wodzie	otrzymywana przez redukcję nitrobenzenu; przez działanie amoniakiem na chlorobenzen pod wysokim cinienie i w wysokich temperaturach	jest jednym z głównych półproduktów przemysłu organicznego używanym w produkcji barwników, leków, tworzyw sztucznych, rodków zapachowych
CYJANOWODODÓR HCN	bezb.ciecz lotna t.w.27° o woni gorzkich migdałów, silnie trujšca; rozp.w wodzie z wytworzeniem słabego kwasu cyjanowodorowego powoli rozkładajšcego się	otrzym.z tlenku węgla i amoniaku na katalizatorze lub z formamidu, albo przez utlenianie mieszanin metanu i amoniaku na platynie	stosowany w syntezie organicznej do produkcji nitryli
CZTEROCHLOREK WĘGLA CCl4	bezb.ciecz o słodkawym zapachu,t.t.-29,9° , t.w.76,7° , niepalna, słabo rozpuszczalna w wodzie , rozpuszczalna w alkoholu, eterze benzenie i in., rozpuscza oleje ,tłuszcze i żywice	otrzym.przez chlorowanie metanu lub działanie chlorem na dwusiarczek węgla w obecnoci katalizatorów	stosowany jako rozpuszczalnik do ekstrakcji tłuszczów , jako rodek przeciwpożarowy w ganicach tetrowych i niektórych syntezach
DWUSIARCZEK WĘGLA CS2	bezb. lub żółtawa ciecz o t.w.46,3° , ruchliwa, łatwopalna; w stanie czystym prawie bezwonna	otrzym.przez przepuszczanie pary siarki nad rozżarzonym węglem o temp.500-600°	stosowanny do otrzymywania jedwabiu wiskozowego i czterochlorku węgla , do ekstrakcji tłuszczów i żywic i jako rozpuszczalnik
TRÓJCHLOROETYLEN CHClCCL2	bezbarwna niepalna ciecz o charakterystycznym zapachu t.w.87° , trudno rozp.w wodzie, rozp.w alkoholu, eterze, benzynie, rozpuszcza tłuszcze; wykazuje działanie narkotyczne	otrzymywany z czterochloroetanu przez odszczepienie chlorowodoru w wyniku ogrzewania z wodorotlenkiem wapniowym	stosowany jako rozpuszczalnik tłuszczów do ekstrakcji i czyszczenia
CHLOROFORM CHCl3	bezb.ciecz o t.w.61° i charakterystycznym zapachu, pod wpływem wiatła w obecnoci tlenu atmosferycznego rozkłada się powoli z wydzieleniem silnie trujšcego fosgenu	otrzymywany przez działanie chlorku bielšcego CaCl(OCl) na alkohol etylowy lub aceton, produktem przejciowym jest chloral	stosowany jako rozpuszczalnik
KWAS AZOTOWY HNO3	w stanie czystym bezb.ciecz dymišca na powietrzu, pod działaniem wiatła rozkłada się powoli z wydzieleniem tlenu i dwutlenku azotu NO2 który barwi go na żółto, t.t. -41° ,t.w.86° podczas wrzenia częciowo rozkłada się roztwór 68% jest azeotropem,; jest silnie utleniajšcy, rozpuszcza wszystkie metale z wyjštkiem platynowców i złota; może zapalić słomę lub drewno, na skórę działa silnie parzšco, tworzšc żółte plamy, a następnie trudno gojšce się rany;	otrzymywany przez utlenianie amoniaku tlenem powietrza w temp.700-900° w obecnoci katalizatora platynowego a następnie utlenianie otrzymanego tlenku azotu	stosowany do otrzym. zwišzków nitrowych półproduktów do otrzym. barwników i rodków farmaceutycznych, do produkcji nawozów azotowych, wszystkich azotanów,, paliw rakietowych itp.
KWAS FOSFOROWY H3PO4	techniczny stężony k.f. zawiera 70% H3PO4 i posiada gęstoć 1,5.	Otrzymywany przez rozpuszczenie fosforytów w kwasie siarkowymi oddzielenie wytršconego gipsu przez dekantacjęlub filtrowanie	stosowany do produkcji nawozów fosforowych, fosforanów i in.
KWAS SIARKOWY H2SO4	bezbarwna, bezwonna, higroskopijna, oleista ciecz o t.t.10,4° , t.w.336,5° (azeotrop 98,3%) i gęstoci 1,838, rozp.w wodzie z wydzieleniem ciepła; zwęgla substancje organiczne wywołuje ciężkie poparzenia	otrzymywany przez utlenianie dwutlenku siarki i pochłanianiu trójtlenku siarki w roztworze	stosowany do produkcji nawozów sztucznych, materiałów wybuchowych, kwasy solnego, półproduktów organicznych przez sulfonowanie i nitrowanie, siarczanów, w przemyle jedwabiu, i wielu innych dziedzinach przem. chem.
KWAS SOLNY HCl	bezb.ciecz dymišca na powietrzu techniczny ma kolor zółty, stężony zawiera 36% chlorowodoru, ma wówczas gęstoć 1,19	otrzymywany przez rozpuszczanie chlorowodoru w wodzie	stosowany do ekstrakcji rud metali, do trawienia metali, w syntezach organicznych, dootrzymywania syropu ziemniaczanego, w ceramice

Podstawowe dane ratownicze ciekłych TSP

NAZWA	WYBUCHOWOĆ % obj par cieczy		STĘŻENIA NIEBEZPIECZNE mg/m³ par cieczy			NEUTRALIZACJA
CIECZY	dolna granica	górna granica	najwyższe dopuszczalne stężenie	stężenie niebezpieczne	stężenie miertelne		w nadmiarze lub w kg/kg TSP
1	2	3	4	5	6		7
ACETON	2.5	13	200	48 000	220 000		piasek, trociny, węglan wapnia, ziemia
ALKOCHOL BUTYLOWY	1,75	13,5	100	24 000	200 000		spalanie
BENZEN	1,2	8	10	6 000	400 000		kreda, piasek, trociny, ziemia
CHLOROBENZEN	1,3	11	50	11 200	180 000		piasek, torf, trociny, ziemia
CYKLOHEKSANON	1,3	9,4	20	20 000	250 000		kreda, piasek, torf, trociny
ETYLOBENZEN	1,1	7,8	100	8 700	140 000		spalanie
KSYLEN	1	7,6	100	brak danych	brak danych		torf, trociny
TLENEK PROPYLENU	1,9	27,9	50	4 800	35 000		piasek wapno mielone, ziemia
TOLUEN	1,27	7	100	7 500	100 000		spalanie
ANILINA	1,3	11	5	380	10 000		kwas solny, piasek, trociny, ziemia
CYJANOWODODÓR	nie dotyczy	nie dotyczy	5	140	1 400		wapno mielone
DWUSIARCZEK WĘGLA	1	50	25	1 500	11 000		torf trociny
TRÓJCHLOROETYLEN	8	43	50	5 800	50 000		piasek, sucha gleba, torf, trociny
KWAS AZOTOWY	nie dotyczy	nie dotyczy	10	250	300		kwany węglan sodu, piasek, wapno palone, woda, wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu
KWAS FOSFOROWY	nie dotyczy	nie dotyczy	1	brak danych	brak danych		mleko wapienne, siarczan sodu, węglan sodu
KWAS SIARKOWY	nie dotyczy	nie dotyczy	1	80	1 600		dolomit, kreda, wodorotlenek sodu 50, wodorotlenek potasu 40, wodorotlenek wapnia
KWAS SOLNY	nie dotyczy	nie dotyczy	5	75	brak danych		kwany węglan sodu, wodorotlenek wapnia, wodorotlenek sodu