Ratownictwo Chemiczne

STAŁE SUBSTANCJE NIEBEZPIECZNE

W odróżnieniu od gazów i cieczy, ciała stałe mają w danej temperaturze określony kształt i objętość. Zgodnie z przyjętymi zasadami klasyfikacji, substancje stałe nie powinny się znaleźć wśród toksycznych środków przemysłowych. Wynika to z bardzo małego oddziaływania substancji toksycznych w fazie stałej na środowisko. Wyjątek stanowi przypadek ich dużej dyspersji np. w postaci drobnych kryształów i rozsiewania w postaci pyłu do środowiska, w tym także przedostawania się do atmosfery.

W związku z tym wyodrębniono tylko nieliczną grupę substancji stałych (zobacz tabela poniżej), które w przypadku transportowania drogą kolejową, lub samochodową mogą spowodować zagrożenia powszechne nawet w fazie stałej. Awaria taka może powstać zwłaszcza w wyniku katastrof komunikacyjnych na drogach kolejowych i samochodowych, ale również w wyniku rozległych zniszczeń zbiorników i opakowań w eksplozji przemyśle chemicznym. W celu powstrzymania rozpylania toksycznej substancji należy dążyć do ograniczenia oddziaływania pylistości rozsypu poprzez jego przykrycie, a w ostateczności zwilżenie, co jednak nie może dotyczyć trucizn, a jedynie żrących i utleniających. Podstawowym zadaniem podobnie jak w postępowaniu z cieczami jest tu usunięcie substancji stałej z rejonu awarii. Stosuje się tu zbieranie mechaniczne do szczelnych pojemników, a następnie przewiezienie ich do miejsca zniszczenia. Substancje stałe można również poddać spaleniu, z tym że trucizny spala się w spalarniach z przechwytywaniem gazów toksycznych (tabela).Wszelkie prace z pylistymi substancjami toksycznymi muszą być wykonywane w środkach ochrony dróg oddechowych, oraz w odzieży ochronnej. Najwyższe dopuszczalne stężenie dla pyłów niektórych substancji podano w tabeli. Odzież do pracy z substancjami żrącymi nie może być wykonana z materiałów z materiałów organicznych np. skóry czy wełny i powinna mieć charakter pyłochłonny, oraz składać się z fartucha, butów i rękawic. W czasie prac ratowniczych należy szczególną uwagę zwrócić na to aby do rękawic i butów nie dostały się okruchy stałych substancji żrących i utleniających. Gdy podłoże w miejscu awarii jest utwardzone, to w przypadku substancji żrących i utleniających należy pozostałość spłukać dużą ilością wody, a w przypadku substancji trujących neutralizować substancjami przedstawionymi w tabeli

Zestawienie właściwości stałych TSP. (opracowano na podstawie [29] i materiałów własnych)

NAZWA	WŁAŚCIWOŚCI	OTRZYMYWANIE	ZASTOSOWANIE
WODOROTLENEK POTASU KOH	biała masa krystaliczna o t.t. 322° , silnie higroskopijna, rozp.w wodzie, alkoholu i eterze; chłonie dwutlenek węgla z powietrz tworząc węglan działa parząco na skórę	otrzym.przez elektrolizę roztworu chlorku potasowego, zatężanie otrzymanego roztworu i odwadnianie	stosowany do wyrobu mydła, otrzym. celulozy, papieru, jedwabiu wiskozowego, barwników i in.
WODOROTLENEK SODU NaOH	biała masa krystaliczna o t.t. 318° , rozp. w wodzie alkoholu i glicerynie ; chłonie dwutlenek węgla z powietrz tworząc węglan, działa parząco na skórę	otrzym.przez elektrolizę roztworu chlorku sodowego, zatężanie otrzymanego roztworu i odwadnianie	stosowany do wyrobu mydła, otrzym. celulozy, papieru, jedwabiu wiskozowego, barwników i in.
WĘGLAN SODU Na2CO3	biały proszek o t.t.852° rozp. w wodzie, pod wpływem kwasów rozkłada się z wydzieleniem dwutlenku węgla	otrzymywany metodą Solvaya ze stężonej solanki nasyconej amoniakiem i dwutlenkiem węgla	stosowany do wyrobu szkła, w garbarstwie i papiernictwie, w wielu syntezach chemicznych
SIARCZEK SODU NaS	bezb.kryształy o t.t.920° (rozkład) rozp.w wodzie, ma własności redukujące, powstająca w jego roztworze siarka rozpuszcza się tworząc żółty wielosiarczek sodowy	otrzymywany przez redukcję siarczanu sodowego węglanem (prażenie)	stosowany jako depilator w garbarstwie, w produkcji jedwabiu wiskozowego i barwników
AZOTYNY ALKALICZNE	bezbarwne kryształy dobrze rozpuszczające się w wodzie, mają własności utleniające w roztworach zakwaszonych	otrzymywane przez ogrzewanie azotanów	stosowane do dwuazowania, w syntezie barwników, do oczyszczania tłuszczów, wyrobu farb mineralnych
FENOL C6H5OH	bezbarwne kryształy różowiejące na powietrzu t.t.43° ,t.w.182° , w zimnej wodzie słabo rozpuszczalny, dobrze rozpuszczalny w alkoholu, eterze	otrzymywany działaniem tlenu na pary benzenu w obecności katalizatora	stosowany jako surowiec soli kwasu salicylowego, do produkcji barwników i żywic
CYJANKI ALKALICZNE	bardzo trujące higroskopijne bezbarwne kryształy rozpuszczalne w wodzie, w roztworach wodnych hydrolizują	otrzymywane przez pochłanianie cyjanowodoru w roztworze wodorotlenku, przez stopienie azotniaku z węglem i chlorkiem alkalicznym , przez działanie azotu na mieszaninę potasu lub sodu z węglem	stosowane w metalurgii srebra i złota, w galwanoplastyce, do wielu syntez
CHLOREK BIELĄCY	biały higroskopijny proszek o woni chloruskład chemiczny bardzo złożony zasadniczym składnikiem jest podchlorynochlorek wapniowy CaCl(OCl), jon podchlorynowy jest czynnikem silnie utleniającym	otrzymywany przez przepuszczanie chloru przez wapno gaszone	stosowany do bielenia bawełny, papieru, szelaku jako utleniacz
TLENEK WAPNIOWY	biały proszek, na powietrzu chłonie dwutlenek węgla techniczna nazwa wapno palone, przyłącza wodę z wydzieleniem dużej ilości ciepła (lasowanie), dodanie małej ilości wody daje wapno hydratyzowane - wodorotlenek wapnia w postaci białego proszku	otrzymywany przez prażenie wapieni	stosowany do wyrobu cementów, wapna gaszonego, szkła, w fabrykacji sody, w metalurgii

Tabela 12. Podstawowe dane ratownicze dla stałych TSP

LP	NAZWA TSP	NEUTRALIZACJA GRUNTU	NDS dla pyłów mg/m3
1	WODOROTLENEK POTASU	duża ilość wody
2	WODOROTLENEK SODU	duża ilość wody	2 (USA)
3	WĘGLAN WAPNIA	duża ilość wody	2
4	AZOTYN SODU	podchloryn sodu przy pH=3
5	FENOL	brak danych	10
6	CHLOREK BARU	przeprowadzenie w nierozpuszczalny BaSO₄ za pomocą np. Na₂SO₄	0,5
7	CYJANKI ALKALICZNE	20% wodny roztwór siarczanu żelazowego oraz 10% wodny roztwór wodorotlenku sodowego lub wapna gaszonego w stosunku 1:1	0,3 Na CN