Ratownictwo Chemiczne

POJĘCIA RATOWNICTWA CHEMICZNEGO

Termin "ratownictwo chemiczne" można rozumieć na trzy sposoby:
1. Jako specyficzny rodzaj działań ratowniczych których przedmiotem są awarie związane z niekontrolowanym uwolnieniem niebezpiecznych substancji chemicznych;
2. Jako dyscyplinę umiejętności praktyczno zawodowych i kierowniczo - organizacyjnych czyli inżynierię, której przedmiotem zainteresowań jest metodyka (technologia) projektowania, organizowania i realizowania procesu ratowniczego w poważnych awariach chemicznych;
3. Jako system określonych przepisami prawa jednostek organizacyjnych zajmujących się usuwaniem skutków poważych awarii chemicznych.

Niniejsza witryna nie pomija całkowicie trzeciego prawno ? organizacyjnego aspektu ratownictwa chemicznego, ale mieści się w jego drugim obszarze znaczeniowym i zajmuje się jego pierwszym obszarem biorąc za podstawę teoretyczną prakseologiczną teorię działań ludzkich, która jest jednym z głównych fundamentów nauk praktycznych w Polsce.
Sytuacje awaryjne z TSP można uznać za najbardziej powszechny rodzaj zagrożeń cywilizacyjnych. Mogą spowodować skomplikowane problemy ekologiczne, mające bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo życia ludzkiego. Ich usuwanie będzie wymagać szerokiej wiedzy z różnych dyscyplin technicznych i teoretycznych dających podstawy do poszukiwań coraz skuteczniejszych metod ich rozwiązywania.

Po wprowadzeniu w Polsce prawa Unii Europejskiej w zakresie poważnych awarii stały się one złożonym problemem do rozwiązania dla wszystkich jednostek organizacyjnych, które produkują, magazynują, wykorzystują i transportują w swojej działalności materiały niebezpieczne i TSP. Stają one również w centrum uwagi służb ratowniczych, które zajmują się organizowaniem akcji ratowniczych polegających na likwidacji skutków tych awarii.

Problem zagrożeń awariami chemicznymi znajduje od czasu do czasu pewne zrozumienie w różnych organach decyzyjnych na szczeblach rządowych i gospodarczych, co znalazło odzwierciedlenie min. w:

1.Utworzeniu Stacji Ratownictwa Chemicznego w największych polskich przedsiębiorstwach chemicznych (maj 1970)

2.Utworzeniu Chemicznych i Radiacyjnych Zespołów Awaryjnych w Siłach Zbrojnych, odpowiedzialnych za organizację i prowadzenie akcji ratunkowych na terenach podległych MON, a wyjątkowych sytuacjach w gospodarce narodowej (1990 rok);

3.Rozszerzenie zakresu odpowiedzialności Obrony Cywilnej o zagadnienia ratownictwa chemicznego w przypadku poważnych awarii chemicznych i powołanie w tym zakresie formacji ratownictwa chemicznego (1993 rok);

4.Utworzenie na bazie Państwowej Straży Pożarnej Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego obejmującego zagadnienia ratownictwa chemicznego i ekologicznego (1993 rok)

5.Utworzenie na szczeblu lokalnym i centralnym centrów koordynacji ratownictwa (1999 rok) odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludności.

6.utworzenie Systemu Pomocy w Transporcie Materiałów Niebezpiecznych SPOT z główną siedzibą w PKN Orlen w Płocku.

7. Powstanie specjalistycznych ośrodków usługowych w zakresie ratownictwa chemicznego jak np. Punkt Konsultacyjno Doradczy przy Instytucie Północnym we Wrocławiu

W ten sposób powstało ogromne zapotrzebowanie na specjalistyczną wiedzę dotyczącą organizacji i prowadzenia akcji ratunkowej w przypadku awarii chemicznej, niezbędną do szkolenia i przygotowania odpowiednich kadr ratowniczych. Niniejsza witryna jest próbą odpowiedzi na to zapotrzebowanie.

Pojęcia podstawowe ratownictwa chemicznego

Celem tej witryny jest ogólne zaprezentowanie metodyki postępowania ratowniczego w czasie awarii chemicznej. Jej przynajmniej pobieżna znajomość jest niezbędna dla różnych podmiotów, które uczestniczą w akcji ratunkowej. Wśród tych podmiotów mogą się znaleźć oprócz ratowników chemików, również policja państwowa, a także przedstawiciele ratownictwa medycznego: lekarze i pielęgniarki, którym potrzebna jest znajomość charakteru zagrożeń występujących w rejonie awarii chemicznej.

Awaria chemiczna rozumiana jest tu jako niezamierzone i niekontrolowane uwalnianie się toksycznych substancji przemysłowych (TSP) do środowiska z urządzeń technicznych służących do ich przechowywania, przetwarzania i transportowania ( mogą to być zbiorniki, rurociągi, cysterny kolejowe i samochodowe), spowodowane nagłym i nieprzewidzianym uszkodzeniem tych urządzeń.

Metodykę postępowania ratowniczego w czasie awarii chemicznej można by rozumieć jako zespół zasad i metod stosowania odpowiednio przygotowanych środków umożliwiających likwidację skutków poważnej awarii chemicznej w czasie prowadzenia akcji ratunkowej w rejonie awarii. przeprowadzenie niszczenia i neutralizacji TSP

Zasady w powyższej definicji rozumiane są jako wszelkie reguły i normy postępowania w czasie akcji ratunkowej mające na celu ograniczenie szkodliwego oddziaływania TSP na zagrożoną ludność, osoby ratujące oraz środowisko naturalne.

Metody zaś, jako wszelkie sposoby postępowania i wyposażania ratowników chemicznych umożliwiające ograniczenie, rozcieńczenie, usunięcie lub neutralizację TSP w miejscu awarii.

Środkami w powyższej definicji będzie wszelkie wyposażenie, narzędzia, armatura ratownicza i materiały niezbędne w osiągnięciu ww. zasadniczego celu działań ratowniczych.

NINIEJSZA witryna wykracza znacznie zasięgiem swoich zainteresowań poza Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy i stara się uwzględnić wszystkie potencjalne podmioty mogące uczestniczyć w akcji ratunkowej w czasie awarii lub katastrofy chemicznej, uwzględniając również stany wyższej konieczności państwa. Tak rozumiane ratownictwo chemiczne składa się z niżej wymienionych podmiotów ratowniczych podległych pod resorty obrony narodowej, spraw wewnętrznych, komunikacji i gospodarki:

1.Chemiczne i Radiacyjne Zespoły Awaryjne (ChiRZA) - funkcjonujące w ramach wojsk przeciwchemicznych i inżynieryjnych;
2.Państwowa Straż Pożarna -funkcjonująca w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego;
3.Stacje Ratownictwa Chemicznego - funkcjonujące w największych zakładach przemysłu chemicznego i funkcjonujące w krajowym systemie ratowniczym w postaci SPOT;
4.Pociągi Ratownictwa Technicznego w Oddziałach Drogowych PKP;
6.Formacje Ratownictwa Chemicznego Obrony Cywilnej mobilizowane w stanach nadzwyczajnych zagrożeń i w czasie wojny;

Każda z tych służb opracowuje własną metodykę postępowania w trakcie akcji ratowniczej, wynikającą każdorazowo ze specyfiki organizacji i wyposażenia. Można jednak wyodrębnić wspólny dla wszystkich służb zestaw celów i zadań realizowanych w trakcie awarii. Ten wspólny trzon stanowi istotę działań ratowniczych w czasie likwidacji skutków poważnych awarii chemicznych.

Wydaje się że ważnym zadaniem jest ujęcie ratownictwa chemicznego w ramach ratownictwa cywilnego realizowanego w trakcie działań wojennych z użyciem broni ABC i katastrofalnych awarii chemicznych. Takie ujęcie było by przydatne, do likwidacji skutków zmasowanych ataków terrorystycznych z użyciem broni ABC i skierowanych na obiekty techniczne zawierające TSP. Zadania takie całkowicie wykraczają poza możliwości organizacyjne i techniczne KSRG i przewidują użycie jednostek organizacyjnych obrony cywilnej o specjalności ratownictwa chemicznego.